בס״ד

Parashat Va'etchanan

______________________________

Introduction/הקדמה

Tuchung Parasha hi Parashat Va'etchanan akiti in, Va'etchanan kity thucheng hi Lehitkhanen akon hung pot ahi (ואתחנן מלשון להתחנן). Lehitkhanen chu Ngehna/Thumna/Taona tina ahi. [Lehitkhanen - To beg]  

Ipi jih a Va'etchanan tia kiminvo ham?

Ajih chu tuchung Parasha ahin Moshe Rabbeinu in Pathen kom a Agam theng alut sah nadia ngehna leh thumna anei jeh ahi. 

Ipi jih a Pathen in Moshe chu Agam alut ding aphal lou ham?

Ajih pipen chu Khet Mei meriva, tiengol a Suongpi nivei ajep a tui apot sah jih ahi. Pathen in Moshe le Aharon kom ah mipi masang a suongpi houpi lhon inlang chuteng tui chu koudoh tho in aty, ajih chu Suongpi akon tui hungpot chu Israel chaten amuteng uleh suongpi in ban Pathen thusei ajui leh eiho Juda chaten Pathen thu ingei diu mong ahi tia alah diu, chuteng, Pathen min asuh theng diu ahi (Kidush Hashem/קידוש השם) Ahin, Moshe le Aharon in Kidush Hashem bol khel in Khilul Hashem joh anaso lhon tai, chijeh achu Pathen in Agam sunga lut lou ding in achung lhon ah thutan nachu ananei ahi.

במדבר כ:יב

:וַיֹּ֣אמֶר יְהֹוָה֘ אֶל־משֶׁ֣ה וְאֶל־אַֽהֲרֹן֒ יַ֚עַן לֹא־הֶֽאֱמַנְתֶּ֣ם בִּ֔י לְהַ֨קְדִּישֵׁ֔נִי לְעֵינֵ֖י בְּנֵ֣י יִשְׂרָאֵ֑ל לָכֵ֗ן לֹ֤א תָבִ֨יאוּ֙ אֶת־הַקָּהָ֣ל הַזֶּ֔ה אֶל־הָאָ֖רֶץ אֲשֶׁר־נָתַ֥תִּי לָהֶֽם

Bamidbar Chapter 20:12

Vayomer Hashem el Moshe ve el Aharon ya'an lo He'emantem bi lehakdisheni le'enei Bnei Israel lakhen lo tavi'u et hakahal haje el Ha'eretz asher natati lahem.

Bamidbar Chapter 20:12

Pakai in Moshe le Aharon jah ah Israel chate masanga ei suthieng dinga nei tahsan lel jieh lhonin pieh dia katepsa gamsung achu hiche mipite hi napui lut lou ding ahitai ati.

Khilul Hashem 

Khilul Hashem kity hi Pathen min suh buh tina ahi. Zorah lekhabu in hitin akisun e, Meidil (Hell/גיהנום) hi level sagi in akihom in, sagi chan na mun chu Takhtikh HaAretz akity. Takhtikh HaAretz lhung hochu chongsetna sangpen nei ho ahitai. Hichi Chonset naho lah achun Khilul Hashem jong khat ahi. Khilul Hashem kity hi Houbol mi (Dati) khat in japi lah (Public/בציבור) a Torah toh kitoh lou a achonteng, hichu Khilul Hashem akity e. Khilul Hashem hi Kidush Hashem toh opposite ahi.  Khilul kity thucheng hi Yom khol akon hung kiladoh ahi. Chuleh, Kidush/Kodesh kity hi shabbath akon hung kiladoh ahi. "Shabbth Kodesh" akity bang in.

 Hetding a poimo khat chu Houbol mikhat in japilah a Torah toh kituh lou a achon teng got na 2 vei chang ding ahi : 

  1. Achonset jeh 
  2. Khilul Hashem abol jeh. (Pathen min asuh boh jeh)

Moshe Pathen kom a 515 vei tao

Pathen in Moshe agam lut louding atichun Moshe in Pathem kom a taona 515 vei ana tao e. Chazal in asei dan in Moshe taona chun vangam kithing liu in alha e atiuve. Moshe 515 vei atao jou chun Pathen in Moshe kom ah hitin asei e, natao be leh mihiem vetsetna (ill repute/מוניוין חולה) thil soh ding ahi aty. Vetsetna suh thei ding hochu :

  • Moshe in ipi chonset na anei a ataona kisan pih mong mong lou ham tia min agel ding.
  • Pathen in mihiem lungsetna anei lou ham hijat vei taona asan lou tia jong agel thei kit u ahi.
  • Chuleh Moshe chu agam sung lut taleh, Aharon chu Khet haAgel (Bongnoulim siemthu houna chonset) jeh a gotna chang a gamthip a thidan a agel thei kit u ahi. Adihchet achu Aharon chu  Khet mei Meriva jeh a gotna chang ahi.

Gematria

 

Ipi jeh a Moshe chu Agam lut nom ham?

Moshe Agam alut nom jeh chu Mitzvot abol be nom ahi. Eretz Israel sung bou a bol thei Mitzvot ho abol be nom ahi. Eretz Israel sung bou a bol thei Mitzvot hochu   Mitzvot Ha-tluyot Baeretz akity. Hichi Mitzvot hochu :

  • Trumot - Mi kithupina 
  • Ma'aser Rishon - Hopsom 
  • Mitzvat Shmitta - kum sagi lhina agam kichol
  • Bikorim - Theiga/lousuh masa Beith HaMikhdash a Kohanim te kom a lhandoh na.  etc.

Ahin, Pathen in Moshe kom in hitin adonbut e 

דברים ג:כו

: וַיֹּ֨אמֶר יְהֹוָ֤ה אֵלַי֙ רַב־לָ֔ךְ אַל־תּ֗וֹסֶף דַּבֵּ֥ר אֵלַ֛י ע֖וֹד בַּדָּבָ֥ר הַזֶּֽה

Devarim Chapter 3:26

Vayomer Hashem alay rav lakh al tosaf daber alay od bedavar haje.

Devarim Chapter 3:26

Pakai in kajah a "Nang dingin apha set tai; aban seibe tahih in"

Rak lakh kity hi aphabeh tai tina tabang ahi. Moshe in Mitzvot abol be nom vang in Pathen in apha set tai aty e ajeh chu Mitzva pachu bol khel khel hih jongle bol nom na, Thanopna anei jeh achu abol tabang a Pathen in asim peh ahi. "Khasav adam la'asot mitzvah, vene'enas velo as'ah, male alav hakotev kilu as'ah"

Example - Mitzvat Chadaka bol nom khat chun sum anei lou jeh in bol tahih jongleh abol a kisim ahi ajih chu bolnom na (Desire/רצון) anei jeh ahi.

Mitzvot ba Parashat Va'etchanana

Tuchung Parasha sung ahin Mitzvot 12 aum e. (Mitzvot lo Tase) Negative Commandments 4. (Mitzvot Ase) Positive Commandments 8.

Mitzvot Ase (8)Mitzvot lo Tase (4)
Yakhud HashemHit'tavut
Ahavat HashemKhibat avtakhot Hashem
Limud Torah Khaninat goy oved avoda zara
Kriat ShemaKhatuna im goi
Hanakhat Tefillin
K'viat Mezuzah
Milkhama be shivat amei k'nan


Yakhud Hashem/'ייחוד ה

Juda mikhat chun Pathen khat seh hina (Uniqueness) chu tah lang nadia ahinkho jong aphal ngam ngai ahi. Pathen min suhtheng nadia ahinkho phal chu "Kidush Hashem" akity. Gemera sung a hitin akisun e, Kidush Hashem a thi hochu alhagao'u kholmun chombeh khat anei e akity. Het thei ding a kiddush Hashem athi khat chu Rabbi Akiva ahi. 

תהלים מד:כג

:כִּֽי־ עָ֖לֶיךָ הֹרַ֣גְנוּ כָל־הַיּ֑וֹם נֶ֜חְשַׁ֗בְנוּ כְּצֹ֣אן טִבְחָֽה

Tehillim Chapter 44:23

Ki aleicha horagnu kol hayom nekhsavnu keChoyen kivkha.

Tehillim Chapter 44:23

Ajih chu nangjal in nishi in eiki that u ahi. Keiho hi thadia kikoisa kelngoi bang in eikibol uvin ahi. 

Hichi Tehillim bung in avetsah nom chu nisih a "Shema Israel" kisei pahi ahi. Torah sung a "Shema Yisrael" hi Ayin toh Dalet alen in akisun e.

  • Ayin to Dalet kigom chun Ed akoudoh e (עד). Ed chu witness tina ahi. Avetsah chu judate hi Pathen khat hinah leh dihna chu sei phong dia kisiem ahive tina ahi.
  • Dalet kisut lit jih hi raish (ר) toh akihet khen thei nading ahi. Dalet khel in Raish ana pang taleh Akhad (אחד) khel a Akher (אחר) akoudoh ding ahi. Akher chu Adang tina ahi. Pathen chu khat kiti khel a adang um tijoh asu thei ding jiha a chu dalet (ד) chu hung kisu len ahi.
  • Shema Israel isei teng akichai na Dalet gin sah angai e. EKHADDD tia gin sao sah ding ahi.

Ahavat Hashem/'אהבת ה

Ahavat Hashem kity hi Pathen lungset ding tina ahi. Mihiem khat chun anei le gou sang a Mitzva bol ding joh a ngai sang ding ahi. Torah thupih toh kitoh lou a chonsang a anei le gou jouse phal ding  hijongleh aphal ngam ngai ahi. Ahavat Hashem kity mitzvah suh bulhit ding dan khat chu, Pathen min chu mi ngailut sah thei nadia chonding. 

Example - Torah jil khat chun, thilpha tamtah bol taleh. Athilpha bol jeh achu ama kiu hilou in aTorah jil jong ki ngai sang ding, Torah ahung kingai sang teng Pathen lungsetna (Ahavat Hashem) pachu hung um thei ding ahi.

Limud Torah/לימוד תורה

Limud Torah hi Torah jil/hil tin ahi. Juda Pasal khat chun teh henlang khangthah henlang, Damthei hen veisi jongleh Torah jil phat a um sah tei tei a ngai e. Phat kanei poi tia kilep ding ahipoi ajeh achu :

Story - Juda pasal khat lekha kahepoi tin akilep in, ahinkho lhung kei in Torah ana jil tapoi. Athi nung in Gan Eden kot a (Gate/שער) kotngah pan amin ahol leh Gan Eden ajong amin ajao pon, Gehinom ajong amin ajao poi chi phat chun, chomkhat adei dei namun a um ding in chamlhat na lekha ape tai. Amapachu Gan Eden alut masa in ahoina chu aga mutai. Tun, Gehinom vedin akigel lha kit in Gehinom aga vekit tai. Gehinom aga mu chun, anop lou dan ahe pei in potdoh ding akigo tai, ahung pot gutna achun Gehinom kot ngah pan asol doh nom tapoi chiphat chun amapachun chamlhat nadia phalna lekha chu avet sah tai ahin, Kot ngah pan lekha kasim thei poi atin apot sah tapoi. Amapa gehimon ah a-oh dan tai.

Hichi thusim a kisei bang chun leiset hinkho a Torah jil lou jouse chu "Midda ka-Neged Midda" abol tabang chet a thil akisan ding ahi. Hetdia poimo khat chu thinung teng lhagao in akipuh thei chu aTorah het naleh, aMitzva bol gabou akipuh thei ahi.

Hanakhat Tefillin/הנחת תפילין

Hanakha kiti hi vei tina ahi. Hankhat Tefillin akity teng Tefillin vei tina ahi. 

Sefer Hakhinukh in tefillin hi "Shomer Gibor" tin amin vo e. Ajeh chu elhagao lhahsam na akon e-vengbit thei (Protect/מגן) jeh ahi.

Shomer Gibor hi tefillin keu hilou - Mezuzah, Tzitzit chuleh Torah sim (לימוד תורה) ho jong ahiu ve.

Tefillin hi nilhum kei a kibol ding a kisiem ahin nilhum kei a bol a atheng thouna pachu akiven joulou ding jih a Tefillah teng lebou kibol ahi. (Akhang akhang a Tzaddikim tamtah, tefillin nilhum a kibol ana um e. Hetthei ding in Elisha themgao chu khat ahi)

Roman ten juda mi tefillim kibol amu ule thading tia thutan na anei uchun, Elisha Themgao in ana kibol thou thou e. Nikhat Roman officer khat in Elisha Tefillim kibol amu phat in Elisha chun a Tefillin asutlha in akhut ah asel tai. Roman officer pan akhut a asel ipi ham tin adong e, Elisha in vacha ahe ati. Roman officer pan hin ladoh in atin, Elisha in jong aladoh tai. Alah doh chun, tefillin chu vacha ana kisoh tabeh e. Hichi akon jil doh thei khat chu Tefillin/Mitzvah bol khat chu Pathen in akithopi in, achung a thil phalou lhung thei jouse akon aveng doh in ahi.

Mezuzah/מזוזה

Juda insung khat chun akot (Door) jouse (Serutim leh miklakhat tilou a) a mezuzah atah ding ahi. Mezuzuah sung achu Shema (Devarim 6:4-9) chuleh Vehaya im Shamao (ibid 11:13-21) savun lekhapheng chung a khut a kisun, lekha a um in ahi. Hichi thu kisun in avet sah chu Pathen khat hina pachu geldoh jing nading ahi.  Avetsah dang khat chu Pathen chu a inn nei dihchetpa ahi chuleh asung a um jouse chu ama akon ahi, Asung a um jouse toh chengjouse vengbit chu Pathen ahi ti vetsah na ahi. Mezuzah kitah techu a innsung a thil phalou lhunna thei akon mezuzh in aveng ding chuleh Thina Vantil akon ajong avendoh ding ahi.

Note - Mezuzah hi asung a thucheng 713 ho jouse chu ahiding bang chet a akisut lebou Kosher ahi. Thucheng khat bouseh adih lou jong le Pasul ahi. Mezuzuh or Tefillin tiho hi echoh di teng ichonapa in a kosher a atipa sang achu Sofar khat phate a check sah chu apha e.

______________________________



Comments
* The email will not be published on the website.
I BUILT MY SITE FOR FREE USING