בס״ד
Parasha |
Bereshit 12:1 - 17:27 |
Haftara |
Isaiah 40:27 - 41:16 |
______________________________
Parashat Lech-Lecha ahi Avraham Avinu chunga kipatepna 10 ho (Asara Nisyonot) thu kisei ahi.
Pirkei DeRabbi Eliezer dungjui a patepna 10 ho list.
Achung a list ho hi Poskim jat jat akon kinilna (Makhloket) aum in ahin, Rabbi Eliezer sei list dungjui a isim diu ahi.
לך לך/Lech-Lecha kity hi "chie inlang/Dalhan lang" tina ahi. Bereshit 12:1 - "Pakai in Avram jah ah, nagam leisiet le naphung - nachaang le na pa innsung dalhaan lang keiman kavetsah ding gam juon in chie'n"
Patepna Masa - ״Leng Nimrod in Avraham atha kiguot״
Ahsi them hon Leng Nimrod kom a, nang sanga them-jo, ching-jo chuleh bolthei-jo hung peng ding ahi tin asei peh uve. Nimrod in a ahsi them ho kom ah ipi lo a pha ham tin adong in amahon, Naosen pasal hung peng thah jouse tha ding ati tauve. Hichi pet laitah achun Terach in Nimrod kom ah kei cha jong natha diu ham tin tot toh tah kop in adong in ahi. Nimrod in Terach chu a minister khat ahi jeh in, Nang chapa akisei tha poi aty. Chuty chun naosen pasal 700,000 lang athat tauve. Asithem hon Terach inn chunga ahsi kikap toujal amu uvin, Nimord kom a Terach chapa jong tha ngai ding ahi atiu ve. Terach in achapa jong atha nom'u ahet phat in asuh nu cha joh ape in, Ajinu Amtalai toh achapa Avram chu songkul (Cave/מערה) sung ah akisel sah tai. Avram Songkul sung ah ahung khang tou in, chonset natoh kisukha lou in theng sel in ahung khang doh tai. Avram in kum 3 alhing in Pathen aum e ti ahin holdoh tai. Kum 13 jouin Avram songkul akon in ahung pot tai.
Terach in milim siemthu Pathen asiem in ajuh ji e, nikhat Terach in thiljuh din Avram a nganse in hinlah Avram in athil juh chu pathen ahilou ahet jeh in achodinga hung jouse chu achoh lou tei nadiu angai to e.
Nikhat Terach in Avram akipui in, ju leh changlhah achoi in Nimrod leng-inn (Palace/ארמון) ah sana leh dangka a kisemthu pathen hou ding in achi tai. Avram in siemthu pathen ho kom achun Changlhah chu ne uvin ati in, aneh lou phat uvin asonlhu in, ajam tai. Hiche Terach injong Nimord kom ah aheh doh in Avram chu Nimrod soh ten ahin man uvin Nimord mai ah ahin pui tauve. Nimrod in Avram chu amasanga bohkhup ding in asei in hinlah Avram in Pathen masanga bou kaboh khup ding ahi atin, Nimrod masang ah aboh khup tapoi.
>> Nimrod in Avram chu songkul (Jail/כלא) ah akoi tai hinlah Avram in Pathen atahsan napa detchet nalai in, Patepna 1st chu alo-lhing tai. [Avram chu kum 10 jail a um ahi]
Avram in kum ijat alhin a Pathen ahin kihol doh ham?
Hiche chung chang ahin ngaidan (Opinions/דעות) phabep aum e. Rambam seidung jui in kum 40 ahi in Pathen ahin kiholdoh bep e. Gemara Masekhet Nedarim 32a a akisei dan in kum 3 ahi a Pathen ahin kiholdoh ahi, ajeh chu -
Patep na 2 chan na - "Avraham mei lah a kileh lutgu"
Kum 10 jail a aum jou in Nimrod in Avram chu siemthu miliem houding in atem kit tai.
Nimrod alung ahang in Avram chu mei a hal lih ding aguong tai. Hiche pet achun Gavriel vantil in Pathen kom ah, "hiche tzaddik pa kihalna mei gasumit ing katin gahuh doh ing e aty." Pathen in "Leiset a Avram tabang aum pon chuleh van ah kei tabang aum poi, keima tah in kaga huhdoh ding ahi aty." Ni 3 leh jan 3 jouin Avram kihal oven/Tanur chu ahongdoh uvin Avram ana hing nalai e. Avram hung pot in Nimrod in kidang asa lheh in Avram masang ah aboh khup tai. Avram in Kei masang ah boh khup hih in, van leh leiset siempa Pathen masang joh ah boh khup in aty.
Mijouse chun Avram chunga thil soh chu amu uvin, ahin, atahsan lou lai adimset nalai e. Avram sopi pa Haran chu doi them ahi jeh a, Haran doi in ahuh doh ahibou e tia agel'u ahi. Haran chu Avram athi leh Nimrod pathen joh tahsan ding, Avram ahin leh Avram Pathen joh tahsan ding tia kigel ahi. Alhum leh nehding; Akhat leh sit lhah ding kity tabang khu ahi. Avram hung potdoh Haran in amu in, Haran chu adong tauve, Avram Pathen natahsan um Nimrod pathen natahsan um? Avram Pathen joh katahsan e aty. Hiche phat chun Nimrod in Haran jong mei sung ah aleh lut in, Haran vang apet pet in mei in aka lih tai. Avram thil bol chu "Kiddush Hashem" ahi, thi ngam a, tahsan najal a kipidoh ahi chijeh achu Pathen in ahuh doh ahi hinlah, Haran chu tahsan-na dih tah anei lou jeh a kihuh doh lou ahi.
>> Avram in Kiddush Hashem anabol in thina thei chan alhun vangin Pathen tahsan na anei jih in patepna 2nd chu alolhing kit tai.
Patep na 3 chan na - "Achena mun adalhah ding" Parasha min chu ahi - Lech Lecha
Pathen in Avram chu achena mun Kharan khuopi dalha inlang kaseina mun jouse ah che tan aty. Pathen in ipi dinga Avram chu mun chom chom a ache sah lele nom ham?
Thutekah - Perfume nam tuitah/mantam tah khat chu kicho jongleh munkhat a itun thim thim a ikap lou leh anam doh thei poi. Hiche ma bang achu Avram chu aum na mun khat a aum-um kuom leh, achon phatna, aPathen hetna pachu'n leiset chu asuh hoijou lou ding ahi. Hichi kiu hilou a adang khat chu, Pathen in Avram kom a naum na mun nakhel leh Cha (Children/ילדים) kanei sah ding nahi aty.
Thil 4 hin van a thu kitansa akhel thei e -
Avram in ajinu Sarai toh atupa Lot chuleh akipui in ache tai. Avram in Aram Naharayim khopi leh Aram Nachor khopi aphah achun hitin akigel e ; hichi lai mun hi kaki ngah namun hi da hen atin kakinem e. Avram in Cannan gam alhun achun, hichilai mun hi kaki ngah namun hihen tin adeisah tai. Pathen in Avram kom ah hichilai mun hi nasuon napah te kapeh ding ahi aty. Avram akipa vetsah nan kilheinading mizbeach (Alter/מזבח) asiem tai.
>> Pathen in Avram achen na mun dalha a hetkhah lou mun a asol vangin, Avram in "Phat ijat lut ding ham?" "Holai mun ding ham?" thudoh kisan dong lou in Pathen atahsan najal in, Pathen thusei ajui in asei bang chet in abol in Patepna 3rd chu alolhing tai.
Patep na 3 chan na - "Cannan gam a neh hah"
Avram toh a innkuote Cannan gam alhuh lhun uvin kil (Famine) aum in. Leiseit chunga kil umkhah na mun jouse sang in anasa jo'e. Ahin Avram in Pathen heng ah kiphin na khat cha nei lou in akipan doh in Egypty gam ajon tauve. Juda mikhat chun achunga a thil hahsa alhung kisan a "Hakol le tova" aty ji hi ipity het them thei ham? Ipa'u Avraham umchan pa akhang akhang a hung kijui ahi. Avraham in Hashem dia bitachon (Belief/Tahsana) anei pachu ahat dan dan, neh ding umlou kisan ajong atahsan na kiem dih lou ahi.
>> Avram in kiphina thucheng khat cha seilou a um jeh in patepna 4th nachu alolhing tai.
Patep na 5 chan na - "Pharao leng inn sunga Sarah kipui lut"
Kil ahah in, Avram leh akilhon pi jouse Egypt gam a achi suh tauve. Egypt gam chu jonthang nan alodim na mun ahi hinlah, Avram in Sarai chu Sachina in akilhonpi ahe in, khoh sahna neilou in apui lut tai hinlah Nes (Miracle/נס) a ki-ngam lou in ama leh ama kiventup nading in chih thei tah in akiging jing e. Avram in miracle a kingap lou in abolding dol akibol e. Miracle a kingap hi Pathen kipatep tabang ahi jeh in apha poi. Pathen patepna thei khat bou aum e hichu "Bekhanuni na Bezot" "Hichi ahin ei patep uvim" ipi a patep ding aseina ham? Tzeddaka napeh le nachunga thilpha lhung ding ahi, hichi thil pha alhun alhun lou pa bou achu Pathen na patep thei ahi.
Sarai toh tedinga Numei dang jouse chu jong tabang ahi hijeh achu Ein Hara pachu Avram chunga dim ahi. Avram in Sarai kom ah nasopi tabang in neisei in ajeh chu na-ji kahi ahet ule nang chan thei nadia itha thei'u ahi aty. Hitychun Avram in Egypty alut kon achun ajinu Sarai chu bom lentah khat sunga asel in ache tai. Egypt alut kon in check abol uvin Sarai chu amudoh tauve, Sarai amu mu uchun Pharao jiding in apui tauve. Pharao in Sarai chu ajidinga akilah kiguo in, Sarai in Pathen kom ah atao tai. Sarai taona Pathen in asang in Pharao chung ah gotna (Plague) alhung in Pharao in Sarai chu alha doh tai. Pharao in Avram le Sarai alha doh chun thil mantam tampi (Ma'anak Sikhrur) toh asol doh tha e.
Avram chunga thil soh ho hi ahunglhung ding khang a suh kit ding ahi.
>> Egypt gamsung lut ding chu thil risky tah ahi vang in Avram ana lut in patepna 5th nachu alolhing tai.
Patep na 6 chan na - "Leng 4 toh gal"
Lot chu Avram toh akigop lai se a anei le gou ani ani in akhang in ahouval phat in akitah jou tapoi. Lot in Cannan mite milim siemthu hou chu alung sung ah thanop na anei in Avram toh aki khen lhon tai, Lot chu S'dom khopi ah cheng ding in ache tai.
Og akon in Avram kom thu ahung lhung in, Na tupa Lot chu Leng Amrafel khut ah aum tai aty. Leng Amrafel hi Nimrod ahi. Amrafel toh Leng 3 akithu uvin Leng 5 gal akisat pi uvin ajou tauve. Avram in atupa Lot huh doh thei nading in gal asat kiguo tai. Avram in a student ho chu gal sat ding in atiem tai hinlah amahon hitin asei uve "Leng 4 kithu a leng 5 ajo thei ule ipity eihon ijo mong mong diu ham?" Hitychun mijouse akile in Eliezer bou aum dan tai.
Eliezer/אליעזר - Eliezer hi numerical value a 318 ahi, avetsah chu Eliezer chu Pathen in akile ho jouse thilhpha bol doh ding jat chu Eliezer toh akibah sah ahi. Avram in gal chu ahinsat in Pathen kithupi najal in gal ajou tai. Avram in vutvai-khu (Dust/אבק) alah a ase teng thalpi chang akisuh in; Amrafel in thalpi akap jouse vutvai-khu akisuh e.
>> Avram in Pathen tahsan najal in thina thei dinmun ajong Leng 4 gal asat in hijehchun patepna 6th chu alolhing tai.
Patep na 7 chan na - "Pathen in Avraham kom a asuon le pah pung dia kitepna"
Pathen in Avram kom ah Am-Israel te Egypt Galut (Exile) a aum ding chuleh Galut 4 ho - Babylonia, Medea, Greece chuleh Rome amusah in ahi. Galut hi Avram in alhen ahi. Pathen in Avram kom ah Am-Israel te achonset teng ule Galut a um sang a Gehinom a kigou theng thei u ahi aty in Gehinom toh Galut alhen sah e. Gehinom a ikigo uva ithuh diu pachu Avram in adei pon alang khat aseiding in Galut a ium uva nam dang te lah a imang diu pachu jong adei dih pon ahi. Hinlah Pathen in Galut a um jongleh mang pei lou ding ahi aty phat abou Avram in Galut alhen ahi. (Messiach hung teng ahin pui khom diu avetsah chun nam dang holah a mang pei lou'u avet sah in ahi)
>> Avram in Pathen thusei atah san in patepna 7th chu alolhing tai.
Patep na 8 chan na - "Brit Mila" "Chep-tan"
Avram kum 99 alhing in Pathen in kitepna anei in Brit Mila abol sah tai. 99 a Brit mila abol 100 a cha anei. Achapa Yitzkhah chu Brit mila kibol jou a thengsel a nulna bei (Flawless/מושלם) a hung pieng. Avram in brit mila abol jou in, Pathen in amin jong akhel peh tai.
>> Avram in Pathen toh kitepna ana nei in, Pathen deilam bang in Brit Mila ana bol in patepna 8th chu alolhing tai.
Patep na 9 chan na - "Yismael toh Hagar nodoh nading"
Pathen in nasuh nu Hagar toh achapa nodoh in atin, ahah sat lheh vang in Avraham in Pathen thu angai in Hagar chu twi toh changlha api in asoldoh tai.
>> Pathen thusei angai kit in Avraham patepna 9th chu alolhing tai.
Paten na 10 chan na - Yitzkhak kilandohna (Akeidat Yitzkhak)
Hiche patepna 10 nahi Gemera Masekhet Sanhedrin 99b ah akisei e. Achapa ngailut tah kisan Pathen a alhan doh ngam in hijeh chun Avraham patepna 10th chan najong alolhing kit tai.
Pirkei Avot Chapter 5, Mishna 3 - "Asara Nisyonot nitnasa Avraham avinu ve-amad be-kulam" "Patepna 10 in ipa'u Avraham ana patep in aman patepna jouse abon in ajousoh kei e"
_____________________________