בס״ד
source - Gemara
_____________________________
Tisha - 9th
Av - Lha (Month)
Tisha B'Av - 9Av
Tisha B'Av hi juda tedinga danikho lenpen khat ahi. Hichi nikho hin vangsetna lentah phabep pi ana suh in ahi.
Tisha B'Av hi puldou nikho Avelut yashana (Yevamot 43b) ahitoh kilhon in Mithi puldou Avelut khadash sung a bol phalou jouse Tisha B'Av sung ajong phalou ahi (Taanit 30a).
Tisha B'Av abol phalou apipen in 5 aum e.
Erev Tisha B'Av a ann kine nukhah pen Seuda Mafseket ahin ann jatni neh louding tin Mishna Ta'anit in akisun e.
Mishna Ta'anit Perek - 4 Mishna - 7
Erev Tisha B'Av, Mikhat chun ann (Me/stew) jat ni aneh louding,
Gemera - injong Rabbi Yehuda Bar Illai chondanpa asei e (Recounts/מספר). Rabbi Yehuda Bar Illai in Erev Tisha B'Av phat leh changlha toh chi ame in tuibel (Pitcher/קנקן) akon tui adon in, amasang a akinaipi a innkuo thitabang in lunghem nanei tah in a ann chu ane e (Taanit 30a).
Rambam - injong Seuda Mafseket chu lungnomlou tah, puhnatna lentah nei a neh ding ahi aty.
Sulchan Aruch - Ahithei leh Seuda mafseket ahi Changlhah leh chi (Bread and salt/לחם ומלח) chuleh tui toh me in apha e aty. Tisha B'Av hi Avelut (Thi Puldou) tabang ahi jih in hampa louding mu (Lentils/עדשים) toh Ahtui neh ding aty. (Example - Dal toh ahtui)
Mishna Berura - Mikhat chun changlha toh chi (Bread and salt) hochu aneh a ajing nilhum chan ann angol joulou ding jih chun, ann adeijat chan aneh ding ahin, Tisha B'Av a ann ngol jou nading ahe tipachu alung thim a anei ding ahi.
Erev Tisha B'Av sekhal beMotzei Shabbath (תשעה באב שחל במוצאי שבת)
Tisha B'Av Shabbath achuh teng, shabbath a puldou phalou ahijih in sa neh, judon chuleh phalou jouse , abon a phal ahi. Erev Tisha B'Av motzei shabbath ahiteng abon aneh phal ahi, Shabbath in ahup nalai jih a.
Note
Shkia - Nilhum,
Tzet Hakokhavim - ahshi su,
Bein Hasmashot - Shkia le Tzet Hakokhavim kikah.
Asur - Ann neh, tuidon, Kisil, Thaw/Lotion kinu.
Kisil/khutsop - Gemera Masekhet taanit 30a akisei bang a avelut (Puldou) toh Tisha B'Av kibang dan in um jong leh, Tisha B'Av a kisil leh khusop phal ahipoi tuidap hihen tuisa hijong leh. Ahin, Jingkah kitho'a khutsop, serutim lutjou, chuleh tefilah masanga khutsop phal ahi. Khutsop phal naho ajong abon a sop phal ahipoi khutcheng gu kisuhtuna lai (Knuckles/מפרק) apat sop phal ahi. Numei hodia ann hun, kungsop, inn suhtheng nadia khut kot sah chu phal ahi, nopsah nadia asuh kot ahilou jih in.
Maiphit - Kithodoh teng maiphit jong phal hilou. Mikhat chu maiphit lou chu ahithei lou mong mong leh aphit phal ahi.
Hanot - Hanot hi maiphit sang a adan khoujo ahi. Ahin, mikhat chun teffilah atheng'a man nadai akisuh theng nom levang phal ahi. Mishna Berura dung jui a mikhat chun hanot lou nopmo asah mama levang phal ahi.
Tui kisukot lou a um thei lou hochun, Akhut'u asop teng athih nau towel achu amit amai asuh kot thei'u ahi. Ahilou leh Tisha B'Av lhun masang a Towel kisuh kot a Tisha B'Av teng kisuh thengna/nopsah nading hijongleh man phal ahi. Ajih chu, hichi towel a khut akithih chai teng, ikhut chun thildang suhkot nathei liu a akot lou jih ahi (טופח על מנת להטפיח)
Conclusion - Nupsah nading ahilou phot le Phal ahi. Nopsa nadia hijongleh phal chu Tisha B'Av lut masang a towel suhkotsa jah chu phal ahi.
Thau nu phalou kity hi eiho khang adia thau khel khel kisei na hilou in lotion, savon, chuleh perfume (קרם, סבון, בושם) kisei na jong ahi. Mikhat chu damlouna lampang (Medical purpose/צורך רפואי) ahi a, phat vochon thei lou naliu a dinmun ahileh ajah phal ahi.
Example - skin asthma (אסתמה של עור) neipachu a lou akinu ding avohchon thei louding ahileh/ane khangkeh (Chapped/שפתיים סרוקות) na asah ahile Vaseline aki nu thei ahi.
Conclusion - Ipi hileh damlouna lampang (Medical purpose/צורך רפואי) ahia phat vohchon be thei lou ding leh MUTAR ahi.
Conclusion - Sulchan Aruch ichi pi'u ahijih in Savun bou phallou ahi.
Tisha B'Av nia chibai buh (Greeting) phal ahipoi. Ahin, mikhat chun ahet lou jih a chibai an bol tah le, amapa jumsu nalou ding a kangcha lebol chu phal ahi. Mishna Berura dung jui a Boker tov tijong phal ahipoi. Ahin, mazal tov ti phal ahi. Gift pih jong phal ahipoi. Charity vang pih thei ahi ajih chu mitzvah ahi jih a.
Talmud a akisut bang in Ann neh tuidong chuleh tahsa nupsah naho akon kikang se kiu hilou in Torah sim nakon ajong kikang seding ahi Torah, Nevi'im, ketuvim, ahilouleh Mishna, Gemara, Midrash, halakhot, haggadot hojouse jong jil phal ahipoi. Ajih chu Torah ijil teng alungsung in nopsah naleh kipana anei e.
(Tehillim 19:9)
Pakai thugahna chengse adih cheh-in, lungthim akipasah'in ahi;
(תהלים יט:ט)
פִּקּ֘וּדֵ֚י יְהֹוָ֣ה יְ֖שָׁרִים מְשַׂמְּחֵי־לֵ֑ב
Ahin, Baraita in hitin ihil uve, Torah sunga puhnatna um ho Lementation, job, chuleh jeremiah hojil phal ahi. (איכה, איובת, ירמיהו)
Koi in ann angol lou thei ham?
Conclusion - Ann neh phal hodin, nidang bang a vaset a anehdiu ahipoi.