בס״ד

Parashat Mishpatim

  • Parasha - Shemot 21:1 - 24:18
  • Haftara - Melachim II 11:17 - 12:17

_____________________________

Introduction

Mishpatim kiti hi dan le muol ahi. Parashat Yitro achun Torah (Asheret Hadibrot) ana kipieh toh kilhon a tuchung Parashat mishpatim a hi dan le muol hon aban ahin jom ahi (Shemot Rabhah 30:8). Hichie dan le muol hochu "mishpatim" kiti hi. Leng, milien milel ho apotdoh tieng kilhonpi (Bodyguard) anei ji'u banga "Thusuom" (Asheret Hadibrot) jong avengtup dinga dan le muol (Mishapatim) in anung ahin jui ahi (Shemot Rabbah 30:3)

Shemot 21:1 

  • “Ve’ele hamishpatim asher tasim lifneihem”
  • “Hichie hohi amasang uva nakoi pieh ding dan leh muol ho ahi” 

Lifneihem - Amasang uva” kiti hi ipi seina ham?

Rashi - “Velo lifnei goim, va'afilu yadata ba'din ekhad se'hem danin oto ke'dinei Israel”. Gentile te court hilou a juda te court masanga thutan'na nei ding tina ahi, gentile te court chu juda te a tobang chet a atan ding kihe jieng jongleh Juda te court masang joh a tanding ahi (Rashi 21:3).

Rabbi Yochanan - “Oved kokhavim se’osek ba Torah khayav mita se’neamar (Devarim 33:4) Torah tziva lanu Moshe, morashat kehilat Yaakov”. Dan le muol hochu Juda te masanga nakoi pieh ding/nahilding tina ahi. Getile te masang hilouding, hijieh achu Rabbi Yochanan in Gentile khat Torah ajil leh thina chang ding ahi ati ajieh chu (Devarim 33:4) akhun hitin akisei e "Moshe in ijui diu a ei thupieh'u Torah chu Yaakov insung adia goulu pen ahi". Eithupieh'u kiti hi eiho Juda te kiseina ahi, gentile te kiseina ahi poi hijieh achu gentile khat in Torah ajil tieng ama a hilou khat ajil ahi hichichu guchatna (Gezel) ahi. A guchat jieh achu thina atuding ahi. [Gentile ten jong ajuidui Noach dan sagi "Sheva Mitzvot Bnei Noach" aum e, guchat louding kiti khat ahi.] (Masekhet Sanhedrin 59a).

Rabbi Yehoshua ben Levi - “Ein omrim bifnei hamet ela dva’rav shel met" ati. Lhagao lhahsam khat kuom achun Torah thu ijat kisei jongle atuina leh a'al na ahet thei louding ahi hinlah Torah toh kisai lou thu, leiseit nopsahna thu akisei tieng anuopna chu ahe kit in ahi. Hijieh achu Rabbi Yehoshua ben Levi in "Mithi masang a mithipa thu bou seiding" ati. Torah thu ngai nuom lou khat kuom achun Yabia Omer, Shulchan Aruch lekhabu ho kikoi pieh le asim lou hel diu ahi hinlah DISC kikoi pieh leh nikhat le bolding hetlou jieh a jong na DISC pieh chu ana ngai thei ahi. Amasang DISC nakoi pieh chu “lifneihem” ahi. (Masekhet Brachot 3a)

Shemot 21:2 

  • "Ki tikne eved ivri ses shanim ya'avod uba'shiviit yetze le'khofshi khinam"
  • "Hebrew mi suoh a na choh le kum gup na na tong itin, kum sagi alhin tieng kilhatna bei a lhaong'a umding ahi"

Dan le muol hijat lah a ipi ding a "Hebrew suohpa" chung chang kisei masapen ham? Pathen in Am-Israel techu ama kin a kimangcha dia Paro nui a asuoh chan nau akuon ahin puidoh ahi, hijieh achu mihiem suoh hikit lou a Pathen suoh jong ahi thei nading a kum gup bouset suoh hiding kiti ahi. Suoh akiti vang a dei dei a bol a suoh genthei phal ahidih poi. "Aved ivri - hebrew suoh" chung chang ahin condition phabep aum e. 

"Aved Avri - hebrew suoh"

Tanu Rabanan Ki lo tov imkha imkha ba ma'akhal imkha be'stiah selo tehe atta okhel pat nekia ve'hu okhel pat keivar atta soteh yain yashan ve'hu soteh yain khadash atta yoshen al gebei mukhin ve'hu yoshen al gabei teven mikan amru "Kol ha kone aved ivri ke'kone adon la'atzmo". Tana Rabanan in hitin asei e suohpa leh a'inneipu kikah a neh le chah kibang ding, inneipu in changlhah thieng aneh a asuohpa changlhah nen aneh sah louding, inneipu in ju kibil sot (Ju lui) adon a, asuohpa ju thah adonsah louding, inneipu lupna nuom a mu a asuohpa changpawl chung a amut sah louding ahi, hichi akuon ahi "Hebrew suoh kichoh khat chu innei kichoh tobang ahi" akiti (Masekhet Kiddushin 22a).

Hebrew suoh kichoh khat chu innei kichoh tobang ahile ipi ding kichoding ham?

Gemara Kiddushin 22a a kisei chu inneipa'n asuohpa akhuto ding dan kisei ahi, Rambam Hilchot Avadim perek 1 halacha 9 akhun hitin akisei e "Ve af al pi ken tzarikh ha'eved linhog ba'atzmo minhag avdut" "Inneipa'n amajoh innei dan in khuto liu jongleh suohpa'n asuoh hina aki hetjing ding suoh chon a chon ding ahi" Atohding abolding akibol thou thou ding ahi. 

________________________________

Comments
* The email will not be published on the website.
I BUILT MY SITE FOR FREE USING